سندخوانی و سند شناسی ✔️

سندخوانی و سند شناسی

سندخوانی و سندشناسی ملک، از مهارت‌های ضروری برای هر فردی است که با معاملات املاک سر و کار دارد، به ویژه مشاورین املاک، مدیران قرارداد، و خریداران و فروشندگان حرفه‌ای. در دنیای پیچیده املاک، صرف داشتن یک سند کافی نیست؛ بلکه درک دقیق محتویات سند و توانایی تفسیر بندها، اصطلاحات و نکات حقوقی آن، نقش تعیین‌کننده‌ای در انجام یک معامله ایمن و بدون ریسک ایفا می‌کند.

در فرآیند سندخوانی، فرد باید بتواند جزئی‌ترین اطلاعات مندرج در اسناد ملکی – از نوع سند، مشخصات مالک، شماره‌های ثبتی، وضعیت حقوقی ملک، تا مفروزات و مشاعات – را به درستی تفسیر کرده و ارتباط آن‌ها را با وضعیت واقعی ملک درک کند. این اطلاعات نه تنها از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری می‌کند، بلکه در بسیاری از مواقع می‌تواند از خرید یا فروش ملکی مشکل‌دار پیشگیری کند.

در این مقاله ابتدا با تعریف سند و انواع آن در حقوق ایران آشنا می‌شویم. سپس تفاوت اسناد رسمی و عادی، کاربرد اسناد مختلف مثل سند تک‌برگ، دفترچه‌ای، تعاونی، اوقافی، قولنامه‌ای، و … بررسی می‌شود. در ادامه نحوه دقیق خواندن هر نوع سند به‌ویژه سند تک‌برگ و اجزای آن را آموزش می‌دهیم تا بتوانید در معاملات ملکی با اطمینان و آگاهی عمل کنید.

همچنین در پایان مقاله، نکات کلیدی و پرتکراری که در سندخوانی باید مورد توجه قرار گیرد بیان خواهد شد. این مقاله، راهنمای جامعی برای ارتقاء دانش حقوقی فعالان بازار ملک و نیز افرادی است که قصد ورود آگاهانه به معاملات ملکی دارند.

سندخوانی و سند شناسی ملک

سندخوانی یا سندشناسی ملک، به معنای توانایی دقیق در مطالعه، تحلیل و تفسیر سند مالکیت و کلیه اسناد مرتبط با یک ملک است. این مهارت، یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین تخصص‌هایی است که هر مشاور املاک، مدیر قرارداد یا فعال بازار ملک باید به آن مسلط باشد. در دنیای پیچیده‌ی معاملات ملکی، درک صحیح از محتوای سند نه تنها مانع بروز خطاهای حقوقی می‌شود، بلکه ضامن انجام معامله‌ای مطمئن، شفاف و قانونی خواهد بود.

هدف اصلی سندخوانی، اطمینان از صحت مالکیت ملک، بررسی وضعیت حقوقی و ثبتی آن، و تشخیص هرگونه محدودیت یا مانعی در مالکیت یا نقل و انتقال آن است. این بررسی‌ها شامل جزئیاتی مانند نوع سند (رسمی یا عادی)، وضعیت ثبتی ملک، شماره پلاک اصلی و فرعی، مفروزات و مشاعات، کاربری، مساحت دقیق و مشخصات مالک می‌شود. همچنین، اسناد و مدارک جانبی از جمله بنچاق، وکالت‌نامه، گواهی پایان کار، و حتی اطلاعات مربوط به تسهیلات بانکی یا وام‌های دریافت‌شده بر ملک نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.

در فرآیند سندخوانی، صرف نگاه‌کردن به یک سند کافی نیست؛ بلکه مشاور حرفه‌ای باید بتواند تمامی اطلاعات مندرج در سند را به زبان ساده ترجمه کند و آن‌ها را با واقعیت عینی ملک مقایسه نماید. برای مثال، بررسی وضعیت بازداشت یا در رهن بودن ملک، وجود حقوق ارتفاقی، تطابق آدرس و مساحت با اطلاعات واقعی، بررسی سهم مالک از ملک (چند دانگ)، و بررسی مالکیت اعیان یا عرصه، همگی بخشی از ارزیابی کامل سند است.

همچنین در مواردی که ملک دارای مجوز ساخت، پایان کار، و یا سابقه تعاونی یا اوقافی است، اسناد تکمیلی نیز باید بررسی شوند. در واقع سندخوانی حرفه‌ای تنها به سند مالکیت ختم نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از اسناد و اطلاعات باید با هم خوانده و تفسیر شوند تا اطمینان حاصل شود که ملک قابل خرید و فروش بوده و از نظر قانونی مانعی ندارد.

در نهایت، داشتن مهارت سندخوانی نه‌تنها باعث افزایش اعتبار و اعتماد مشتریان به مشاور املاک می‌شود، بلکه از بسیاری از پرونده‌های حقوقی و دعاوی ملکی جلوگیری کرده و امنیت معاملات را تضمین می‌کند.

سندخوانی املاک و اهمیت آن

مهارت سندخوانی یکی از بنیادی‌ترین توانایی‌هایی است که هر مشاور املاک، مدیر قرارداد یا فرد فعال در حوزه معاملات ملکی باید به آن مسلط باشد. در بازار املاک، شناخت دقیق اسناد ملکی و توانایی تفسیر آن‌ها نه تنها یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود، بلکه یک الزام حرفه‌ای است که بر کیفیت مشاوره، امنیت معاملات و رضایت طرفین اثر مستقیم دارد.

در واقع، سندخوانی تنها به خواندن اطلاعات درج‌شده روی سند خلاصه نمی‌شود؛ بلکه شامل تحلیل عمیق محتوای سند، تطبیق اطلاعات سند با شرایط واقعی ملک و شناسایی نکات حقوقی و ثبتی پنهان در لابه‌لای متن اسناد است. مشاور یا کارشناس حرفه‌ای باید بتواند در نگاه اول تفاوت میان اسناد رسمی و غیررسمی، اسناد دفترچه‌ای و تک‌برگ، اسناد اوقافی، تعاونی، قولنامه‌ای، مشاع، مفروز و تفکیکی را تشخیص دهد و از اعتبار و محدودیت‌های هرکدام آگاه باشد.

اهمیت سندخوانی زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم بسیاری از مشکلات حقوقی در معاملات ملکی، ناشی از ناآگاهی نسبت به محتوای اسناد و جزئیات ثبتی ملک است. برای مثال، عدم توجه به وضعیت بازداشت ملک، حق ارتفاق، در رهن بودن، وقفی بودن یا وجود اختلاف در مشخصات فیزیکی و ثبتی ملک می‌تواند عواقب سنگینی برای خریدار یا فروشنده به دنبال داشته باشد. از این رو، مشاورینی که به اصول سندخوانی مسلط هستند، با دقت و آگاهی بیشتری به تحلیل سند پرداخته و با قدرت بیشتری از منافع موکل خود دفاع می‌کنند.

علاوه بر این، مشاورانی که دانش سندشناسی دارند، توانایی آموزش و توجیه دقیق مشتریان خود را نیز پیدا می‌کنند. این توانایی نه‌تنها موجب افزایش اعتماد و رضایت مشتری می‌شود، بلکه جایگاه مشاور را به عنوان یک متخصص در ذهن مخاطب تثبیت می‌کند. چنین مشاورینی حتی می‌توانند به هنگام مواجهه با اسناد مشکوک، از بروز تخلفات، کلاهبرداری‌ها و معاملات پرریسک جلوگیری کرده و نقش مؤثری در سالم‌سازی بازار املاک ایفا کنند.

در این مقاله، ابتدا به معرفی انواع مختلف اسناد ملکی می‌پردازیم، ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر نوع سند را بررسی می‌کنیم و سپس نحوه صحیح خواندن و تفسیر اطلاعات درج‌شده در اسناد را آموزش می‌دهیم. هدف نهایی آن است که مخاطب پس از مطالعه این مطلب، دیدی حرفه‌ای‌تر نسبت به اسناد ملکی به دست آورده و بتواند با اطمینان بیشتری در معاملات ملک حضور یابد.

تعریف سند از دیدگاه قانون مدنی

مطابق ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، ” سند، عبارت است از، هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع، قابل استناد باشد “.

قانون مدنی، در ماده ۱۲۸۶ ، اسناد را به دو دسته تقسیم کرده است:

1. اسناد رسمی
2. اسناد غیر رسمی یا اسناد عادی

اسناد رسمی ، اسنادی هستند که در اداره ثبت اسناد و املاک یا در دفاتر اسناد رسمی ، نزد ماموران رسمی و در حدود صلاحیت آن ها و طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد و هر سندی که به غیر از این روش تنظیم شده باشد ، سند عادی محسوب می شود. یعنی بدون دخالت مامور رسمی یا دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد و صرفا توسط خود اشخاص یا شخص ثالثی تنظیم و به امضای طرفین رسیده باشد.

انواع اسناد ملکی

🔸 سند دفترچه ای یا منگوله دار
سند دفترچه‌ای یا همان سند منگوله‌دار، یکی از انواع قدیمی اسناد رسمی مالکیت است که تا پیش از سال ۱۳۹۰ توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور برای املاک صادر می‌شد. این نوع سند معمولاً در چند برگ تهیه می‌شد و برای جلوگیری از دست‌کاری، کم یا زیاد شدن صفحات یا ایجاد خدشه در آن، با نخ مخصوص و مهر سربی به‌صورت فیزیکی پلمپ می‌گردید؛ به همین دلیل به آن “سند منگوله‌دار” نیز گفته می‌شود.

متن این اسناد به صورت دستی و قلم‌نویس درج می‌شد و اغلب فاقد جزئیات دقیق مربوط به ملک مانند کروکی، مساحت دقیق، موقعیت جغرافیایی ملک روی نقشه، یا وضعیت مشاعات و تفکیک عرصه و اعیان بود. به همین دلیل، با گذشت زمان و افزایش نیاز به شفافیت، امنیت و دقت اطلاعات، این نوع سند از نظر کارکردی منسوخ شد.

از سال ۱۳۹۰ به بعد، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، در راستای اجرای طرح کاداستر و ارتقاء سطح امنیت و شفافیت مالکیت‌ها، اقدام به صدور اسناد جدیدی تحت عنوان سند تک‌برگ یا سند کاداستری نمود که به صورت چاپی، خوانا، و همراه با مشخصات دقیق و نقشه موقعیت ملک هستند.

با این حال، سندهای دفترچه‌ای یا منگوله‌دار همچنان دارای اعتبار رسمی و حقوقی هستند و در صورتی که هیچ نقل و انتقالی صورت نگرفته باشد، الزام قانونی برای تعویض آن‌ها وجود ندارد. اما چنانچه مالک قصد فروش، تفکیک یا انجام هر نوع نقل و انتقال رسمی را داشته باشد، تبدیل سند دفترچه‌ای به سند تک‌برگ ضروری خواهد بود.

مزایا و معایب این نوع سند باید به‌درستی شناخته شود. اگرچه اسناد منگوله‌دار رسمی هستند و در محاکم قانونی مورد پذیرش‌اند، اما به‌دلیل آسیب‌پذیری بالا در برابر جعل، خط‌خوردگی، مخدوش شدن و محدودیت در درج جزئیات، پیشنهاد می‌شود مالکان برای حفظ امنیت حقوقی خود و تسهیل فرایندهای ثبتی و معاملاتی، نسبت به تبدیل سند دفترچه‌ای به سند تک‌برگ اقدام کنند.

این تبدیل از طریق مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و اداره ثبت محل وقوع ملک امکان‌پذیر است و معمولاً بین ۴۵ تا ۵۵ روز زمان می‌برد. پس از انجام مراحل قانونی، سند جدید به‌صورت پستی به آدرس مالک ارسال خواهد شد.

تبدیل سند دفترچه ای یا منگوله دار به سند تک برگ

🔸 سند تک برگ یا کاداستری

سند تک‌برگ یا همان سند کاداستری، نوع جدیدی از اسناد مالکیت املاک است که از سال ۱۳۹۰ به‌عنوان جایگزین اسناد دفترچه‌ای یا منگوله‌دار، توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور صادر می‌شود. این نوع سند در قالب یک برگ چاپی، با طراحی یکنواخت، ساختار الکترونیکی و امنیت بسیار بالا ارائه می‌شود و بخش مهمی از طرح جامع کاداستر ملی به‌شمار می‌رود.

سند تک‌برگ، بر خلاف اسناد قدیمی، حاوی اطلاعات بسیار دقیق و کامل درباره ملک و مالک است. اطلاعات مندرج در این سند عبارتند از:

• مشخصات کامل مالک یا مالکان (نام، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، محل تولد، تابعیت و …)

• اطلاعات کامل ملک شامل:

  • شماره پلاک‌های اصلی، فرعی، مفروزی و مجزای ملک

  • بخش، ناحیه ثبتی و قطعه ملک

  • مساحت دقیق ملک به مترمربع

  • نوع کاربری (مسکونی، تجاری، اداری و …)

  • وضعیت خاص ملک (مثلاً وقفی بودن، در رهن بودن یا بازداشت بودن)

  • طبقه و سمت واحد آپارتمانی (در صورت وجود)

  • امکانات مشاع و اختصاصی (مانند پارکینگ، انباری و …)

• آدرس کامل پستی و کدپستی ملک

• کروکی و نقشه کاداستر ملک که به صورت گرافیکی در سند درج شده و موقعیت جغرافیایی دقیق ملک را نشان می‌دهد

• شماره دفتر املاک الکترونیک، شناسه ملی جغرافیایی ملک (جام) و بارکد اختصاصی

• اطلاعات مربوط به نقل و انتقالات قبلی، حقوق ارتفاقی، مفروزات و منضمات ملک

سندهای تک‌برگ به‌دلیل چاپ رسمی و غیرقابل‌ویرایش بودن، امنیت حقوقی بسیار بالاتری نسبت به اسناد دستی و دفترچه‌ای دارند. همچنین امکان جعل، خط خوردگی، یا مخدوش شدن آن‌ها به حداقل رسیده است. این اسناد به‌صورت سیستمی در بانک اطلاعاتی اداره ثبت ذخیره می‌شوند و استعلام و پیگیری وضعیت ملک از طریق شماره یکتای ثبت و بارکد آن به‌راحتی ممکن است.

از دیگر مزایای سند تک‌برگ، تسهیل در نقل و انتقالات، تفکیک و تجمیع، صدور وام و شفافیت در مالکیت است. همچنین در پروژه‌های بزرگ ساختمانی و برج‌سازی، تنظیم اسناد تفکیکی برای هر واحد تنها با سند تک‌برگ امکان‌پذیر است.

در مجموع، سند تک‌برگ پاسخی به نیاز روزافزون برای مالکیت شفاف، دقیق و ایمن است و در صورت انجام هرگونه معامله رسمی یا تغییر مالکیت، صدور سند به شکل تک‌برگ الزامی است.

🔸 بنچاق

بنچاق در واقع سند تنظیمی توسط دفتر اسناد رسمی است که در زمان انجام معامله ملک، شامل اطلاعات کامل مربوط به طرفین معامله (خریدار و فروشنده)، ملک موضوع معامله، مشخصات فنی ملک، قیمت، شرایط و تعهدات طرفین می‌باشد. این سند، مبنای صدور سند مالکیت جدید برای خریدار محسوب می‌شود و نقش کلیدی در فرایند انتقال مالکیت ایفا می‌کند.

در بنچاق، اطلاعات زیر به‌صورت دقیق درج می‌شود:

• مشخصات کامل خریدار و فروشنده (نام، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه و …)

• شماره سند قبلی و مرجع صادرکننده آن

• آدرس و مشخصات دقیق ملک (پلاک ثبتی، مساحت، طبقه، بخش، شماره قطعه و …)

• قیمت نهایی معامله و نحوه پرداخت آن

• شماره دفتر و شماره ثبت دفترخانه

• تاریخ معامله

• شرایط خاص یا حقوقی مربوط به ملک (در رهن بودن، بازداشت بودن، داشتن حق ارتفاق و …)

• تعهدات طرفین معامله (مثلاً زمان تحویل، پرداخت هزینه‌ها، و سایر توافقات خاص)

• مهر و امضای سردفتر و خریدار و فروشنده

بنچاق رسمی، یک سند معتبر حقوقی است و در صورت هرگونه اختلاف یا دعوا درباره معامله، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مدارک مورد استناد قرار می‌گیرد.

همچنین، باید توجه داشت که نسخه‌ای از بنچاق در بایگانی دفترخانه نگهداری می‌شود و نسخه دیگر در اختیار خریدار قرار می‌گیرد. پس از تنظیم و امضای بنچاق، اطلاعات آن برای صدور سند تک‌برگ جدید به اداره ثبت اسناد و املاک ارسال می‌شود و مالکیت جدید در سیستم ثبت رسمی می‌شود.

بنچاق برخلاف تصور برخی، خود سند مالکیت نیست، بلکه سندی است که جزئیات معامله را به‌طور کامل ثبت کرده و مقدمه‌ای برای صدور سند مالکیت جدید محسوب می‌شود.

🔸 سند اوقافی

سند اوقافی به نوعی از اسناد ملکی اطلاق می‌شود که در آن عرصه (زمین) ملک متعلق به سازمان اوقاف و امور خیریه است، اما اعیان (ساختمان یا بنای احداث‌شده روی زمین) به مالک تعلق دارد. در واقع، فرد صرفاً مالک اعیان بوده و حق تصرف در عرصه را ندارد مگر طبق مقررات خاص اوقاف.

این نوع سند معمولاً برای املاکی صادر می‌شود که زمین آن‌ها در گذشته توسط افراد خیر یا واقف، وقف شده است و اکنون اداره آن با سازمان اوقاف است.

برخی ویژگی‌ها و نکات مهم درباره سند اوقافی عبارت‌اند از:

• مالکیت ناقص: مالک سند اوقافی، تنها مالک بنای احداث‌شده روی زمین است (اعیان) و نه زمین آن (عرصه).

• محدودیت در نقل‌ و انتقال: هرگونه خرید، فروش، اجاره، رهن یا ساخت‌وساز در ملک اوقافی باید با کسب مجوز رسمی از سازمان اوقاف و امور خیریه انجام شود.

• پرداخت اجاره‌بها: مالک اعیان موظف به پرداخت اجاره سالیانه به سازمان اوقاف بابت استفاده از عرصه است که این مبلغ به‌صورت دوره‌ای از سوی اوقاف تعیین و اعلام می‌شود.

• صدور سند رسمی: سند این‌گونه املاک نیز در اداره ثبت اسناد صادر می‌شود، اما با قید «ملک اوقافی» در قسمت توضیحات یا عنوان سند.

‼️ نکته بسیار مهم

خرید و فروش ملک اوقافی بدون هماهنگی با سازمان اوقاف غیرقانونی و فاقد اعتبار حقوقی است. در نتیجه، خریداران باید قبل از هرگونه اقدام، حتماً از وضعیت اوقافی بودن ملک مطلع شده و از اداره اوقاف استعلام رسمی بگیرند.

🔸 سند تعاونی

سند تعاونی نوعی از اسناد غیررسمی است که توسط تعاونی‌های مسکن به اعضای خود اعطا می‌شود. این سند بیشتر در پروژه‌هایی دیده می‌شود که توسط تعاونی‌ها، نهادها، یا ارگان‌های دولتی و نظامی ساخته می‌شوند و تا زمان تفکیک سند اصلی و صدور سند تک‌برگ رسمی برای هر واحد، ملاک مالکیت موقت اعضا محسوب می‌گردد.

در چنین پروژه‌هایی، به دلیل اینکه ملک هنوز تفکیک ثبتی نشده یا مراحل قانونی صدور سند رسمی هنوز تکمیل نشده است، تعاونی اقدام به صدور برگه‌ای تحت عنوان «سند تعاونی» یا «واگذاری واحد» برای اعضا می‌نماید. این برگه معمولاً شامل مشخصات مالک، متراژ واحد، موقعیت مکانی تقریبی و شرایط پرداخت است و تنها در چارچوب همان تعاونی اعتبار دارد.

‼️ ویژگی‌ها و نکات مهم درباره سند تعاونی

• غیررسمی بودن: سند تعاونی برخلاف اسناد رسمی که توسط دفاتر اسناد رسمی یا اداره ثبت اسناد و املاک صادر می‌شوند، فاقد ثبت رسمی در سیستم ثبت کشور است و بنابراین از اعتبار حقوقی اسناد رسمی برخوردار نیست.

• پرریسک بودن معاملات: خرید و فروش ملک دارای سند تعاونی ریسک‌پذیر است زیرا هنوز مالکیت رسمی در اداره ثبت به نام فرد ثبت نشده و تمامی مراحل انتقال مالکیت در دفتر تعاونی انجام می‌شود. اگر تعاونی شفافیت و اعتبار لازم را نداشته باشد، احتمال بروز تخلفات یا تضییع حقوق خریدار افزایش می‌یابد.

• وابسته بودن به عملکرد تعاونی: سند تعاونی وابسته به عملکرد، سلامت اداری و شفافیت آن تعاونی است. در صورت انحلال، ورشکستگی یا تخلفات مالی تعاونی، فرآیند صدور سند رسمی با چالش جدی مواجه می‌شود.

• عدم امکان وثیقه‌گذاری رسمی: سند تعاونی معمولاً قابل استفاده برای اخذ وام یا وثیقه‌گذاری در بانک‌ها نیست، مگر اینکه تعاونی تحت نظر نهادهای دولتی معتبر باشد و بانک، ریسک آن را بپذیرد.

• لزوم بررسی دقیق قبل از خرید: در هنگام خرید واحد دارای سند تعاونی، خریدار باید:

  • از وضعیت ثبتی و پیشرفت تفکیک سند مطمئن شود

  • اساسنامه تعاونی و مدارک ثبت آن را بررسی کند

  • از عدم وجود بدهی یا حقوق معوق اعضا اطمینان یابد

  • با مشاوره حقوقی معتبر، قرارداد خرید تنظیم کند

🔸 قولنامه

قولنامه، نوعی سند عادی و غیررسمی است که در زمان توافق طرفین معامله (خریدار و فروشنده) برای خرید و فروش یک ملک تنظیم می‌شود. در واقع، قولنامه یک تعهدنامه کتبی است که بیان می‌کند فروشنده متعهد می‌شود در آینده، ملک مورد نظر را تحت شرایطی مشخص به خریدار منتقل کند.

قولنامه‌ها اغلب در بنگاه‌های معاملات ملکی یا حتی بین اشخاص و بدون ثبت رسمی تنظیم می‌شوند. این سند می‌تواند به صورت مبایعه‌نامه به همراه وکالت بلاعزل باشد، به‌ویژه در مواقعی که ملک شرایط انتقال سند رسمی را ندارد.

دلایل رایج تنظیم قولنامه:

• آماده نبودن سند رسمی ملک

• در رهن بودن ملک نزد بانک یا نهادهای مالی

• تکمیل نبودن روند اداری انتقال سند

• مشاع بودن ملک یا داشتن معارض

• مشکلات حقوقی یا ثبتی ملک

• ناتوانی مالک در حضور در دفاتر رسمی

ویژگی‌های مهم قولنامه:

• غیررسمی بودن: قولنامه جزء اسناد رسمی محسوب نمی‌شود و تنها در صورتی اعتبار دارد که با امضای طرفین و شهود، در شرایط قانونی تنظیم شده باشد.

• قابل استناد در دادگاه: اگرچه قولنامه سند رسمی نیست، اما طبق ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، هر نوشته‌ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد، سند تلقی می‌شود. بنابراین، در صورتی که شروط قرارداد به‌درستی تنظیم شده باشد، قولنامه می‌تواند در دادگاه مورد استناد قرار گیرد.

• وکالت بلاعزل: در بسیاری از معاملات قولنامه‌ای، به خریدار وکالت بلاعزل داده می‌شود تا در آینده بتواند اقدامات لازم برای انتقال سند را انجام دهد. این وکالت به معنای انتقال قطعی مالکیت نیست و همچنان ریسک‌های حقوقی جدی دارد.

ریسک‌های معامله قولنامه‌ای:

• کلاهبرداری و فروش چندباره ملک به افراد مختلف

• وجود معارض یا ادعای مالکیت از سوی اشخاص دیگر

• عدم امکان انتقال رسمی سند به نام خریدار

• وجود محدودیت‌های قانونی مانند بازداشت بودن ملک یا نداشتن پایان کار

• ناهماهنگی مشخصات ملک با سند مادر

نکات مهم هنگام تنظیم قولنامه:

• حتماً در بنگاه دارای کد رهگیری معتبر تنظیم شود.

• تمام مشخصات ملک (متراژ، پلاک ثبتی، کاربری، موقعیت و …) به دقت درج شود.

• مبلغ، نحوه پرداخت، زمان تحویل و شرایط فسخ به صورت شفاف ذکر شوند.

• در صورت وجود وکالت، اعتبار وکالت‌نامه و تاریخ انقضای آن بررسی شود.

• در قولنامه ذکر شود که ملک در رهن، بازداشت یا دارای بدهی نباشد.

🔸 سند شورایی

سند شورایی نوعی سند عادی و غیررسمی است که تا حدی شباهت زیادی با قولنامه دارد، اما با یک تفاوت مهم: این سند معمولاً با مهر و تأیید شورای اسلامی روستا یا محل صادر می‌شود. به همین دلیل، از نظر اعتبار اجتماعی و عرفی، اندکی بالاتر از قولنامه قرار دارد، اما همچنان سند رسمی محسوب نمی‌شود و از نظر حقوقی در سطح اسناد رسمی تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی نیست.

ویژگی‌های سند شورایی:

• این سند معمولاً در مناطق روستایی و شهرستان‌ها صادر می‌شود، به‌ویژه در جاهایی که امکان دسترسی به دفاتر اسناد رسمی یا ثبت رسمی ملک وجود ندارد یا زمین و ملک مورد نظر هنوز در سیستم کاداستر یا اداره ثبت اسناد و املاک ثبت نشده است.

• سند شورایی حاوی مشخصات مالک، مشخصات ملک، مساحت، حدود اربعه و اطلاعات مربوط به محل است، اما فاقد پلاک ثبتی رسمی و شماره دفتر املاک می‌باشد.

• امضای اعضای شورای اسلامی محل و مهر شورا، به آن اعتبار عرفی و منطقه‌ای می‌دهد.

اعتبار سند شورایی:

• اگرچه سند شورایی از دید قانون، یک سند عادی است، اما در مواردی که طرفین معامله بخواهند بر اساس آن به محاکم مراجعه کنند، این سند در صورت احراز اصالت و نبودن معارض، قابل استناد در دادگاه می‌باشد.

• برخی مراجع قضایی ممکن است برای رسیدگی به دعاوی، گواهی شورای محل، دهیار یا معتمدین محلی را به عنوان تأییدکننده مالکیت مورد توجه قرار دهند، اما این به معنای پذیرش رسمی آن نیست.

ریسک‌های خرید ملک با سند شورایی:

• ثبت نشدن ملک در اداره ثبت اسناد به معنای نداشتن سابقه رسمی برای آن است، بنابراین مالکیت قانونی شما به‌طور کامل اثبات‌شده نیست.

• عدم امکان انتقال رسمی سند به نام خریدار بدون طی مراحل قانونی (از جمله اخذ استعلامات، دریافت سند رسمی و انجام تفکیک و افراز)

• امکان وجود معارض یا ادعای مالکیت از سوی اشخاص دیگر وجود دارد، به‌ویژه در مناطق روستایی که اسناد قدیمی و غیررسمی رایج بوده‌اند.

• مشکلاتی نظیر عدم تطابق با طرح‌های شهری، کاربری غیرمجاز یا نداشتن پایان‌کار و مجوز ساخت نیز در برخی املاک دارای سند شورایی مشاهده می‌شود.

نکات مهم پیش از معامله با سند شورایی:

• استعلام از دهیاری، شورای محل و اداره ثبت اسناد و املاک را جدی بگیرید.

• در صورت امکان، با وکلا یا مشاوران حقوقی مشورت کنید و سعی کنید معامله با این نوع اسناد با تأییدیه کتبی شورا و استعلام وضعیت زمین از منابع طبیعی و شهرداری انجام شود.

• از فروشنده بخواهید مدارکی مانند قولنامه‌های قبلی، قبض‌های برق و آب، جواز ساخت و مجوزهای مرتبط را ارائه دهد.

• پیش از معامله، بررسی کنید که امکان تبدیل سند شورایی به سند رسمی (تک‌برگ) وجود دارد یا خیر، زیرا در غیر این صورت، نقل‌وانتقال رسمی در آینده مشکل‌ساز خواهد بود.

🔸 سند مشاع

سند مشاع به اسنادی گفته می‌شود که برای املاکی صادر می‌شود که دارای چند مالک مشترک هستند و مالکیت آنها به صورت مشترک و سهمی بین چند نفر تقسیم شده است. به عبارت دیگر، در این نوع سند، هر مالک دارای یک سهم مشخص از کل ملک است، نه سهم از بخش معینی از ملک به صورت تفکیکی.

ویژگی‌های سند مشاع:

• در سند مشاع، مالکیت به صورت کلی و مشترک بر کل ملک است، بدون اینکه هر مالک سهم خود را به صورت فیزیکی و بخش‌بندی شده از زمین یا ساختمان مشخص کند.

• هر مالک در املاک مشاع، حق استفاده از کل ملک را دارد، اما نمی‌تواند به صورت مستقل و جداگانه بر بخشی خاص از ملک تصرف کند مگر با موافقت سایر شرکا.

• سند مشاع معمولاً در املاک کشاورزی، زمین‌های بزرگ و گاهی املاک مسکونی که بین ورثه یا شرکا تقسیم نشده، صادر می‌شود.

پیچیدگی‌ها و مشکلات سند مشاع:

• یکی از چالش‌های اصلی در معاملات این املاک، عدم تفکیک واضح سهم هر مالک از ملک است که می‌تواند باعث بروز اختلافات و دعاوی حقوقی شود.

• نقل و انتقال سهم مشاع نیازمند موافقت و اطلاع سایر شرکا است و ممکن است مشکلات حقوقی و عملیاتی ایجاد کند.

• گاهی اوقات فروش سهم مشاع توسط یکی از شرکا بدون اطلاع سایرین صورت می‌گیرد که ممکن است به مشکلات حقوقی و فروش مجدد سهم به چند نفر منجر شود.

• عدم امکان تفکیک و تفکیک‌پذیری فوری سند مشاع، باعث می‌شود که انجام معاملات و تقسیم ملک زمان‌بر و پیچیده باشد.

نکات مهم در معامله با سند مشاع:

• قبل از هر معامله، باید اطلاع دقیق از سهم مالکیت هر شریک و حدود حقوقی هر یک وجود داشته باشد.

• بررسی شود که آیا امکان تفکیک ملک و تبدیل سند مشاع به سند تفکیکی وجود دارد یا خیر، چرا که تفکیک سند، معاملات را آسان‌تر و شفاف‌تر می‌کند.

• در صورت قصد فروش سهم مشاع، باید به خریدار اطلاع داده شود که مالکیت به صورت سهمی است و امکان استفاده یا تصرف مستقل بر کل ملک وجود ندارد.

• مشاوره حقوقی و بررسی کامل اسناد و صورت‌جلسات مربوط به مالکیت مشترک بسیار ضروری است.

🔸 سند تفکیکی

سند تفکیکی، که گاهی به آن سند افراز نیز گفته می‌شود، به اسنادی اطلاق می‌شود که برای املاکی صادر می‌شوند که قبلاً به صورت مشاع بوده‌اند ولی به صورت قانونی و رسمی، ملک به بخش‌ها یا واحدهای مستقل تقسیم شده است. این سند، مالکیت هر واحد یا قطعه را به صورت جداگانه و مشخص به نام مالک یا مالکان مشخص می‌کند.

ویژگی‌های سند تفکیکی:

• سند تفکیکی معمولاً به املاکی تعلق می‌گیرد که چند مالک مشترک داشته‌اند (املاک مشاع) و پس از انجام مراحل قانونی، ملک به قسمت‌های مستقل تقسیم شده است.

• در این سند، هر مالک سهم مشخص و مشخص شده‌ای از ملک دارد که می‌تواند به صورت جداگانه معامله، انتقال، رهن و یا سایر عملیات ثبتی را روی آن انجام دهد.

• تعداد مالکین سند تفکیکی می‌تواند از دو نفر شروع شود و تا چندین نفر ادامه داشته باشد، بسته به تعداد افرادی که سهم از ملک را دارند.

• سند تفکیکی علاوه بر تعیین مالکیت واحد، معمولاً شامل اطلاعات دقیق مانند شماره پلاک، مساحت دقیق، موقعیت و کاربری هر قسمت می‌شود.

مراحل صدور سند تفکیکی:

• درخواست تقسیم ملک توسط مالکان به اداره ثبت اسناد و املاک ارائه می‌شود.

• پس از انجام نقشه‌برداری دقیق و تایید نقشه‌های تفکیکی، هر واحد به صورت مستقل ثبت شده و سند مخصوص به خود دریافت می‌کند.

• مراحل قانونی و اداری شامل پرداخت عوارض و هزینه‌های مربوط به تفکیک و ثبت سند نیز توسط مالکین انجام می‌شود.

مزایا و اهمیت سند تفکیکی:

• مالکین هر واحد می‌توانند به صورت مستقل مالکیت خود را اداره کرده و در خرید و فروش، رهن یا اجاره آن اقدام کنند.

• سند تفکیکی باعث شفافیت و کاهش اختلافات حقوقی مربوط به املاک مشاع می‌شود.

• امکان دریافت وام، تسهیلات بانکی و انجام معاملات رسمی برای هر واحد به صورت جداگانه فراهم می‌گردد.

نکات مهم:

• قبل از خرید واحدی با سند تفکیکی، لازم است که اطلاعات دقیق و مدارک کامل سند بررسی شود.

• در برخی موارد ممکن است قسمتی از ملک هنوز به صورت مشاع باقی مانده باشد؛ بنابراین بررسی کامل سند و قراردادها الزامی است.

اجزای اصلی سند تک برگ

🔹 شماره سریال سند که در سمت راست بالای صفحه وجود دارد.

🔹 استان، شهر و تاریخ صدور سند که در سمت چپ بالای صفحه وجود دارد. (لازم به ذکر است که این تاریخ ، تاریخ ثبت سند است و به منزله سن ساختمان نیست.)

🔹 مشخصات ملک در متن اصلی سند، شامل استان، شهرستان، بخش ثبتی، ناحیه، شماره فرعی، اصلی، مفروز و مجزای از قطعه، شماره ملک، مساحت به مترمربع، بلوک، سمت، طبقه، تاریخ، ثبت، شماره دفتری املاک، صفحه، شماره ثبت ملک، نوع ملک، کاربری، وضعیت خاص، بها، نوع و میزان مالکیت، شماره سریال، نشانی ملک و کد پستی

🔹 مشخصات مالک شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، شناسه ملی، محل صدور، تاریخ تولد، تابعیت و مستند مالکیت

🔹 تصویر نقشه کاداستر ملک که از امتیازات ویژه سند تک برگ است و در شناسایی موقعیت ملک موثر است.

🔹 شناسه ملی جغرافیایی املاک و مستغلات (جام) و بارکد که در انتهای صفحه وجود دارد و در هویت و اصالت ملک و سند آن اهمیت دارد.

🔹 شماره سریال و شماره اختصاصی فرم که در پشت صفحه و در بالای کادر اول وجود دارد.

🔹 ملاحظات، حدود، مفروزات، منضمات و حقوق ارتفاقی ملک

🔹 نام و نام خانوادگی رئیس ثبت اسناد و املاک و مهر و امضاء و هولوگرام

🔹 توضیحات در رهن بانک بودن و یا بازداشت بودن ملک و هر گونه نوشته اداری قانونی در مورد این ملک که در انتها نوشته و مهر می شود.

آموزش سندخوانی و سند شناسی / نحوه خواندن سند ملک

معمولا در سندخوانی ملک در انواع مختلف سند، موارد زیر توجه می گردد:

🔸 شناسایی و احراز هویت مشخصات صاحب ملک (بررسی مشخصات مالک و اطلاعاتی که در سند از مالک وجود دارد )

🔸 حد و حدود پلاک ثبتی

🔸 مساحت دقیق ملک

🔸 کاربری ملک در سند و در حال حاضر بررسی شود

🔸 وقفی یا غیر وقفی بودن پلاک ثبتی در عرصه و اعیان

🔸 مشاع بودن قسمت هایی از ملک

🔸 شماره پلاک فرعی و اصلی ملک

🔸 ۶ دانگ بودن پلاک ثبتی

🔸 رسمی یا عادی بودن سند خانه

🔸 آدرس و مساحت دقیق سندی ملک با اطلاعات اعلام شده برای آن یکسان باشد.

پلاک ثبتی، شماره اصلی و شماره فرعی

یکی از چالش های بزرگ مشاوران املاک در سندخوانی ملک ، خواندن پلاک ثبتی است.
پلاک ثبتی املاک از دو بخش تشکیل شده است: شماره اصلی و شماره فرعی که به صورت جداگانه و با همین عناوین در سند تک برگ نوشته می شود.
اما در اسناد دفترچه ای پلاک ثبتی به صورت عدد ممیزدار نوشته شده است که در واقع پلاک ثبتی اصلی و فرعی ملک است و ممیز جداکننده اینها می باشد.
عدد سمت راست ممیز ، پلاک فرعی ملک و عدد سمت چپ ممیز ، پلاک اصلی ملک است.

قطعه، مفروز و مجزا

این بخش مربوط به تقسیمات شهرداری و نشان دهنده قطعه بزرگ و تقسیم شده از زمین های شهر است. با تقسیم زمین، عددی مربوط به هر قطعه داده می شود که بتوان به راحتی اطلاعات موربوط به قطعه زمین را به دست آورد.

شماره دفتر املاک و شماره صفحه

این بخش از سند، اطلاعات مربوط به سوابق سند را در اختیار قرار می دهد و به کمک آن می توان اطلاعات ثبتی سند را بازیابی و بررسی کرد. برای درخواست استعلام اطلاعات ثبتی ملک می توان به دفتر ثبت اسناد مراجعه کرد.

نکات مهم سندخوانی ملک

🔅 حتما هنگام معامله مشخصات مالک و اطلاعات درج شده در سند را بررسی کرده و هویت صاحب ملک را بررسی کنید.

🔅 اگر ملک به صورت وکالتی فروخته می شود، حتما وکالت نامه در دفتر اسناد رسمی بررسی شود.

🔅 آدرس و مساحت دقیق ملک را بررسی کرده و دقت داشته باشید که نباید با اطلاعات اعلام شده برای ملک تفاوتی داشته باشد.

🔅 کاربری ملک را بررسی کرده و اطلاعات دقیق را در مبایعه نامه درج کنید.

🔅 در قسمت مساحت، مساحت ذکر شده ، اگر زمین باشه متراژ کل زمین و اگر آپارتمان باشد، متراژ مفید را نوشته و متراژ پارکینگ و انباری در توضیحات پشت سند نوشته شده است.

🔅 قسمت مربوط به عرصه و اعیان را نیز بررسی کرده و در صورت وقفی بودن ملک موضوع را اطلاع دهید.

🔅 میزان سهم مالک را چک کنید که چند دانگ به نام فروشنده است.

🔅 در آپارتمان ها و مجتمع های مسکونی برخی قسمت ها به صورت مشاع بوده و برای تمام ساکنین مجموعه می باشد. قسمت های مشاع را به اطلاع طرفین رسانده و آن ها را مطلع کنید.

🔅 حتما به قسمت وضعیت خاص دقت کنید. اگر عرصه و اعیان نوشته شده باشد یعنی ملکی است و اگر اعیان نوشته شده باشد یعنی ملک اوقافی است.

🔅 کلمه “طلق” در لغت به معنای آزاد و رها است، اما در اسناد رسمی، به سندی گفته می‌شود که مالک آن حق انجام هرگونه معامله و تصرف حقوقی را دارد. به این معنا که مالک می‌تواند ملک خود را بفروشد، ببخشد یا هر نوع معامله دیگری بر روی آن انجام دهد. هنگامی که سندی در ثبت به عنوان “طلق” شناخته می‌شود، یعنی امکان ثبت معاملات بر روی آن به صورت قانونی و بدون محدودیت وجود دارد.

🔅 در زمان معامله زمین، حتما پهنه آن بخش و کاربری آن را بررسی کرده و اطلاعات دقیق را در مبایعه نامه درج کنید. چرا که استخراج اطلاعات غلط می تواند برای مدیران قرارداد دردسرساز باشد.

🔅 شرایط پارکینگ و انباری را بسته به اطلاعات موجود در سند در مبایعه نامه ثبت کنید.

دوره آموزش سندخوانی

هر مشاور املاک برای موفقیت در شغل خود باید تکنیک های مربوط به سندخوانی و سند شناسی را آموخته باشد. به همین منظور مجموعه فراملک برای آموزش این دانش به مشاورین املاک ، ویدیویی تدوین کرده است که در این ویدیو از پایه ترین مباحث مربوط به اسناد ملکی تا مهمترین آن ها که تنظیم قرارداد صحیح می باشد آموزش داده شده است.

در این دوره که امکان دسترسی آسان آن برای مشاورین املاک وجود دارد، ابتدا تمام اسناد رسمی و عادی به صورت تصویری معرفی شده و نحوه خواندن این اسناد، اهمیت وجود آن ها در انواع معاملات به طور کامل توضیح داده می شوند تا به این ترتیب مشاور املاک از چند متری سند را بشناسد و بداند قرار است در داخل آن با چه مواردی روبرو شود.

دوره آموزش سندخوانی و قراردادنویسی

‼️ مقالات املاک | فرابلاگ ، مجله تخصصی برای آموزش مشاوران املاک